ความเข้าใจเรื่องนิยามประวัติศาสตร์ มักจะให้ความสำคัญผิดที่ผิดทาง จนทำให้วิธีคิดเรื่องประวัติศาสตร์แตกต่างจากมันควรจะเป็น
เพราะเวลาคนพูดถึงประวัติศาสตร์ มักจะเข้าใจว่าเป็นเรื่องของอดีต ซึ่งแม้ว่าจะไม่ผิด แต่ก็ไม่ถูกนัก
นิยามที่ผมชอบยกมากพูดมากที่สุด คือ นิยามของคนเมื่อประมาณ 2000 พันกว่าปีที่แล้วอย่าง Cicero (106 BC – 43 BC) ที่กล่าวไว้ว่า
History is the witness that testifies to the passing of time; it illumines reality, vitalizes memory, provides guidance in daily life and brings us tidings of antiquity.
ประวัติศาสตร์ คือ พยานที่ให้การสิ่งที่ผ่านมาแล้ว ที่มันพยายามวาดภาพความจริง สร้างภาพความทรงจำ…
และนี่คือ ประเด็นที่สำคัญว่า ประวัติศาสตร์ ไม่ใช่แค่เรื่องของอดีต แต่มันคือ การวาดภาพความจริง หรือสร้างภาพในความทรงจำของมนุษย์ ซึ่งคนวาดจะวาดเหมือน หรือ ไม่เหมือนกับสิ่งที่เกิดขึ้นหรือไม่ วิธีการศึกษามันจึงเป็นเรื่องที่สำคัญกว่า
หากคุณเข้าใจว่า ประวัติศาสตร์เป็นเรื่องของอดีตแล้ว วิธีคิดเรื่องประวัติศาสตร์ก็จะเป็นเรื่องที่ตายตัว เปลี่ยนแปลงไม่ได้ เพราะอดีต โดยตัวมันเองนั้นเปลี่ยนแปลงไม่ได้
แต่ว่า คุณเข้าใจความหมายของคำว่า “ประวัติศาสตร์” ที่ให้ความสนใจกับคำว่า “การวาดภาพอดีต” นั้น คุณก็จะเข้าใจได้ว่า การวาดภาพอดีตนั้น ไม่จำเป็นต้องมีเพียงภาพเดียวเท่านั้น และแน่นอนว่า การวาดภาพที่ผ่านมา ไม่จำเป็นว่าจะต้องถูกต้องเสมอไป ซึ่งอาจแปลได้ว่า “ประวัติศาสตร์ไม่ได้มีเพียงภาพเดียว และอาจเปลี่ยนแปลงได้เรื่อยๆ”
การวาดภาพประวัติศาสตร์ จึงมีเงื่อนไขต่างๆ มากมายที่จะบอกได้ว่า “ภาพวาดทางประวัติศาสตร์” จริง / ไม่จริง, สมเหตุสมผล / เลื่อนลอย ฯลฯ ซึ่งทั้งหมดนั้นก็จำเป็นอย่างยิ่งที่จะต้องสนใจเรื่อง “หลักฐานทางประวัติศาสตร์” ที่ผู้วาดภาพประวัติศาสตร์นั้นใช้ เพราะเราไม่อาจทราบได้เลยว่า ผู้วาดภาพประวัติศาสตร์นั้นมีเหตุผลหรือแรงจูงใจในการสรรค์สร้าง “ประวัติศาสตร์” อย่างไร
การเรียนประวัติศาสตร์ที่ดีจึงไม่ควรเรียนประวัติศาสตร์ด้วยการชื่นชมฝีไม้ลายมือของคนวาดและผลงานเพียงอย่างเดียว แต่หากเป็นการพยายามตั้งคำถามที่ว่า คนวาดภาพประวัติศาสตร์วาดอย่างไร เหมือน – ไม่เหมือน, มีอคติ – ไม่มีอคติ, มีเจตนาแฝง-บันทึกตามหลักที่ควรจะเป็นหรือไม่ หรือใช้หลักฐานประเภทได้ มีความรอบด้าน มีเหตุมีผลผ่านกระบวนการทางประวัติศาสตร์มากน้อยเพียงใด
นอกจากนี้ ความหมายของคำว่าประวัติศาสตร์ ในทั่วไป ยังมีการให้ความสำคัญกับเรื่อง ขนาด หรือ จำนวน ด้วย กล่าวคือ เรื่องราวประวัติศาสตร์ มักจะสนใจสิ่งที่เกี่ยวข้องกับมนุษย์จำนวนมากในสังคม ที่มีความเกี่ยวพันกับมนุษย์ในแง่มุมต่างๆ เช่น สังคม เศรษฐกิจ การเมือง วัฒนธรรม รวมถึงคุณค่าต่างๆ
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น